Theo quy định tại Điều 418 Bộ luật Dân sự 2015 và Điều 300 Luật Thương mại 2005 thì:
Phạm vi phạm được hiểu là sự thỏa thuận giữa các bên trong hợp đồng, theo đó bên vi phạm có nghĩa vụ phải nộp một khoản tiền cho bên bị vi phạm.
Từ cơ sở pháp lý trên, có thể thấy rằng phạt vi phạm hợp đồng chính là sự thỏa thuận giữa các bên, cho nên chế tài này chỉ được áp dụng khi nó được thể hiện trong hợp đồng.
Mức phạt vi phạm hợp đồng:
Theo quy định tại khoản 2 Điều 418 Bộ luật Dân sự 2015 “mức phạt vi phạm do các bên thỏa thuận, trừ trường hợp luật liên quan có quy định khác”.
Theo quy định tại Điều 301 “Mức phạt đối với vi phạm nghĩa vụ hợp đồng hoặc tổng mức phạt đối với nhiều vi phạm do các bên thỏa thuận trong hợp đồng, nhưng không quá 8% giá trị nghĩa vụ hợp đồng bị vi phạm, trừ trường hợp quy định tại Điều 266 của Luật này”.
Như vậy, tùy vào bản chất giao dịch của các bên mà áp dụng văn bản pháp luật để thỏa thuận cho phù hợp với quy định của pháp luật.
Trong trường hợp các bên thỏa thuận mức phạt vi phạm cao hơn mức pháp luật quy định thì thỏa thuận phạt vi phạm không bị vô hiệu toàn bộ mà chỉ vô hiệu 1 phần đối với mức phạt vượt quá quy định.
Sự khác nhau giữa “phạt vi phạm hợp đồng” và “ bồi thường thiệt hại”
| Tiêu chí | Phạt vi phạm hợp đồng | Bồi thường thiệt hại |
| Căn cứ phát sinh | Có thỏa thuậnCó hành vi vi phạm hợp đồngCó lỗi của bên vi phạm | Có hành vi vi phạm hợp đồngCó thiệt hại thực tếHành vi vi phạm hợp đồng là nguyên nhân trực tiếp gây ra thiệt hạiCó lỗi của bên vi phạm |
| Mức áp dụng chế tài | – Mức phạt vi phạm hợp đồng do các bên thỏa thuận trong hợp đồng và phù hợp với quy định của pháp luật. | – Bên vi phạm phải bồi thường những tổn thất do hành vi vi phạm hợp đồng gây ra cho bên bị vi phạm. Giá trị bồi thường thiệt hại bao gồm: giá trị tổn thất thực tế, trực tiếp mà bên bị vi phạm phải chịu do bên vi phạm gây ra và khoản lợi trực tiếp mà bên bị vi phạm đáng lẽ được hưởng nếu không có hành vi vi phạm. |
| Mục đích áp dụng | – Ngăn ngừa các vi phạm có thể xảy ra trong quá trình thực hiện hợp đồng | – Khắc phục hậu quả do hành vi vi phạm gây ra |
Quan hệ giữa “ phạt vi phạm hợp đồng” và “bồi thường thiệt hại”
- Trường hợp các bên không có thỏa thuận về phạt vi phạm thì khi có vi phạm xảy ra bên bị vi phạm chỉ có quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại.
- Trường hợp các bên có thỏa thuận về phạt vi phạm trong hợp đồng thì khi có vi phạm xảy ra bên bị vi phạm có quyền áp dụng cả chế tài phạt vi phạm và buộc bồi thường thiệt hại.